Thời báo Hoàn cầu ' là cái gì?

“Thời báo Hoàn cầu”, ra đời năm 1993, có hai ấn bản tiếng Trung và tiếng Anh (Global Times), nội dung không khác nhau nhiều lắm. Nếu tính về lượng độc giả, “Thời báo Hoàn cầu ”là tờ báo đứng thứ thứ ba Trung Quốc, với 2,4 triệu người đọc báo in mỗi ngày. Báo điện tử có tới 10 triệu lượt độc giả.

Trụ sở của “Thời báo Hoàn cầu ”nằm trong tổng hành dinh của “Nhân dân Nhật báo”, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Các biên tập viên cao cấp của “Thời báo Hoàn cầu ”hàng ngày tới nhiệm sở trong tòa nhà được canh gác chặt chẽ ở phía Đông thủ đô Bắc Kinh để làm việc cần mẫn tới 14 tiếng đồng hồ. Trong thời gian bận rộn đó "họ đặt và biên tập các bài báo cũng như xã luận về nhiều chủ đề: từ khẳng định chủ quyền không thể tranh cãi của Trung Quốc tại Biển Đông, thái độ ma mãnh của Mỹ trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, tới lượng bia rượu khổng lồ mà các quan chức nhà nước tiêu thụ...”. 

 Tờ Thời Báo Hoàn Cầu - phụ bản của Nhân Dân Nhật Báo - Ảnh: C.I

Thời gian gần đây, khi nhiều cơ quan truyền thông ở Trung Quốc đã phải thương mại hóa bằng nhiều  cách khác nhau, “Thời báo Hoàn cầu ”lại chọn cho mình con đường dân tộc chủ nghĩa để tăng lượng độc giả. Tờ báo này được bên ngoài chú ý không phải vì các bản tin mà qua các bài xã luận đanh thép, đại loại như các nước láng giềng nếu không thay đổi lập trường sẽ phải “sẵn sàng nghe tiếng đại bác”.

Tổng biên tập “Hoàn cầu Thời báo” là  Hồ Tích Tiến, ngoại ngũ tuần, từng học về đối ngoại quốc phòng ở Nam Kinh và có bằng thạc sĩ văn học Nga của Đại học Bắc Kinh. Ông này từng là phóng viên chiến trường và ham viết xã luận. Jeremy Goldkorn - chuyên gia về truyền thông Trung Quốc và sáng lập viên của mạng Danwei.org - nói rằng Tổng biên tập Hồ Tích Tiến đã thành công trong việc kết nối cái gọi là “giáo dục tinh thần yêu nước” và vai trò kiếm tiền của tờ báo trong thời buổi không còn bao cấp nữa.

Một trong những thủ thuật mà Tổng biên tập Hồ Tích Tiến thường sử dụng là đưa ra các nhận định trái chiều. Thí dụ, trong khi các báo và các trang mạng đua nhau đưa tin về việc Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đi ăn tối tại một quán mì bình dân, hay phong thái bình dị của tân đại sứ Mỹ tại Trung Quốc Gary Locke, “Thời báo Hoàn cầu” lại viết: "Để bảo đảm an ninh cho ông Biden ở quán mì ngoài phố còn tốn kém gấp nhiều lần so với ăn ở Nhà khách Chính phủ".

Ngay từ năm 2011, tạp chí Foreign Policy của Mỹ số tháng 10-2011 đã dẫn lời nhà bình luận Michael An Thế, người Mỹ gốc Trung Quốc, cho rằng “Thời Báo Hoàn Cầu lấy chủ nghĩa dân tộc làm mốc định vị trên thị trường để thu lợi nhuận”. An Thế còn so sánh Thời Báo Hoàn Cầu không khác gì các báo lá cải của trùm truyền thông Mỹ Rupert Murdoch và về cơ bản giống Đài truyền hình Fox News của Mỹ trong chuyện bảo vệ các quan điểm bảo thủ và thành kiến chính trị.

Chuyên gia về báo chí Trung Quốc Jeremy Goldkorn – người sáng lập trang báo mạng Danwei.org ở Mỹ, trang mạng chuyên điểm tin về Trung Quốc – phân tích phong cách gây hấn trong các bài xã luận của Thời Báo Hoàn Cầu là sản phẩm của hai xu hướng: Thứ nhất là cổ xúy cho chủ nghĩa dân tộc. Thứ hai là do tính chất cấp bách phải tìm kiếm lợi nhuận từ số báo phát hành và quảng cáo vì chính phủ đã cắt giảm ngân sách bao cấp cho báo chí. Ông Hồ Tích Tiến đã tận dụng triệt để hai xu hướng này.

Không chỉ giới học giả Hoa kiều, một số học giả Trung Quốc cũng đang dần nhận ra bản chất của Thời Báo Hoàn Cầu. Học giả Lý Lệnh Hoa, cựu thành viên Trung tâm Tin tức hải dương Trung Quốc, trong một bài viết đăng trên blog cá nhân ngày 16-8 với nhan đề “Không thể lấy đường chín đoạn để bàn chuyện Nam Hải (tức biển Đông)”, ông đã phản bác một bài viết trên tờ Thời Báo Hoàn Cầu cho rằng “những khu vực thuộc đường chín đoạn là của Trung Quốc, hải quân Trung Quốc phụ trách”. Ông Lý Lệnh Hoa chỉ trích bài viết đã thể hiện thái độ vô trách nhiệm, lý luận vô lối và gây hại nghiêm trọng cho việc giải quyết vấn đề trên biển Đông. Các bài viết dạng này chẳng giải quyết được gì mà chỉ “làm loạn đất nước thêm”.

Báo Asia Sentinel của Hong Kong từng đăng bài viết so sánh Thời Báo Hoàn Cầu như “cái máy ủi về chính sách đối ngoại của Trung Quốc”. Báo phân tích ngoài mục đích lợi nhuận, Thời Báo Hoàn Cầu còn đóng vai trò như van xả an toàn, cho phép những dồn nén của chủ nghĩa dân tộc cực đoan có nơi để giải tỏa.

Tạp chí Nhân Vật của Trung Quốc từng dẫn lời trưởng ban xã luận của Thời Báo Hoàn Cầu Vương Văn thừa nhận: “Thời Báo Hoàn Cầu bán chạy nhờ thúc đẩy và cổ xúy chủ nghĩa dân tộc”.